Το Διαδίκτυο είναι σαν ένας λαβύρινθος γνώσης. Είναι εύκολο να χαθείς ανάμεσα σε ψευδο-ειδικούς που διαδίδουν ψεύτικες ιατρικές ειδήσεις. Οι αλγόριθμοι που καθορίζουν τα αποτελέσματα αναζήτησης μπορούν να χειραγωγήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν την πραγματικότητα. Μπορεί να πέσετε σε μια παγίδα ανεπαρκών πληροφοριών, και πιθανότατα έχετε ήδη πέσει πολλές φορές. Όπως όλοι μας!
Η τέχνη της παραπλάνησης δεδομένων
Ήταν απλώς άλλο ένα χειμωνιάτικο βράδυ. Κάτι με ταλαιπωρούσε για αρκετές μέρες. Ο ελαφρύς κνησμός δεν ήταν αρκετά ενοχλητικός για να επισκεφτώ έναν γιατρό, αλλά ακόμα ένιωθα ότι έπρεπε να ελέγξω τι συνέβαινε. Στον καθρέφτη, είδα μια κρεατοελιά περίπου ένα εκατοστό σε διάμετρο. Ως άνθρωπος με ευαισθησία στην υγεία, κατάλαβα ότι πρέπει να το δείξω σε έναν δερματολόγο. Αλλά μετά κάτι πήγε στραβά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ήξερα ότι θα έπρεπε να περιμένω εβδομάδες για ένα ραντεβού. Εβδομάδες αβεβαιότητας. Αλλά η άμεση βοήθεια ήταν εφικτή. Στο Ίντερνετ.
Δεν υπήρχε πραγματικός λόγος ανησυχίας. Αλλά ήθελα μια ξεκάθαρη απάντηση σήμερα, όχι αύριο στα ερωτήματα που περιστρέφονται στο μυαλό μου. Η ιδέα ότι ήταν κάτι σοβαρό εντεινόταν, ξυπνούσε αρνητικά συναισθήματα. Κάθισα στον υπολογιστή μου να ρωτήσω το Google. Ακόμα και τότε ήταν ξεκάθαρο για μένα ότι έκανα μεγάλο λάθος. Πόσες φορές είχα διαβάσει ότι δεν πρέπει ποτέ να κάνετε google Health γιατί είναι αναξιόπιστο; Πόσα άρθρα είχα γράψει για τις αρνητικές συνέπειες του ελέγχου των συμπτωμάτων στο Διαδίκτυο; Αλλά σε στιγμές όπως αυτή, δεν υπάρχει χώρος για ορθολογική σκέψη. Η ύψιστη προτεραιότητα είναι να ανακαλύψετε την αλήθεια το συντομότερο δυνατό, και τίποτα άλλο δεν έχει σημασία. Πληκτρολόγησα την λέξη-κλειδί «κνησμός» και μπήκα σε έναν λαβύρινθο με τυχαίες πληροφορίες και συμβουλές.
Οι φωτογραφίες που βγήκαν πρότειναν μια ξεκάθαρη απάντηση: τον καρκίνο. Τα άρθρα περιέγραφαν περιπτώσεις μελανώματος, μαζί με την πρόγνωση και τις θεραπείες. Είχα πέσει βαθιά στην παγίδα – ήταν πολύ αργά για να διαχωρίσω την επιστημονική ιατρική γνώση που βασίζεται σε στοιχεία από τις ιστορίες ασθενών που δεν ήταν καν σχετικές με την περίπτωσή μου. Έκανα κλικ στους συνδέσμους για όλα τα προτεινόμενα αποτελέσματα αναζήτησης -φυσικά αυτά που βρίσκονται στην κορυφή της λίστας.
Η Google μου έδωσε τη χειρότερη δυνατή διάγνωση χωρίς να γνωρίζει τίποτα για την περίπτωσή μου. Ακόμη χειρότερα, με άφησε μόνη με ένα σωρό δεδομένα που ήταν δύσκολο να κατανοήσω. Θα μπορούσα δικαίως να κατηγορήσω τον εαυτό μου ότι εξαπατήθηκα, αλλά εγώ, όπως και εκατομμύρια άλλοι χρήστες του Διαδικτύου, δεν έχω κανένα εργαλείο για να πλοηγηθώ στον συνδυασμό των πληροφοριών που εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή. Εφόσον το Διαδίκτυο έχει γίνει μια αξιόπιστη πηγή καθημερινής γνώσης, γιατί να μην εμπιστευόμαστε την Google όταν πρόκειται για ιατρικές συμβουλές;
Μηχανή παραπληροφόρησης
Μετά από μια άγρυπνη νύχτα, νωρίς το επόμενο πρωί βρέθηκα στα επείγοντα νιώθοντας φόβο. Λίγα λεπτά αργότερα, ένιωσα θυμωμένος και εξαπατημένος. Η μηχανή αναζήτησης έκανε λάθος. Οι αλγόριθμοι μου είχαν δείξει τα πιο δημοφιλή αποτελέσματα, με βάση τον αριθμό των κλικ και όχι τα πιο σχετικά. Google, Bing, Yahoo! και ο Baidu όλοι προσποιούνται ότι μπορούν να διαγνώσουν ασθένειες, ενώ στην πραγματικότητα μας δελεάζουν με πληροφορίες που είναι συγκλονιστικές, όχι ορθολογικές. Και δυστυχώς, οι περισσότεροι από εμάς δεν το συνειδητοποιούμε. Αυτό όχι μόνο παραπλανά όσους αναζητούν βοήθεια, αλλά απειλεί επίσης την αξιοπιστία των ιατρικών γνώσεων και την εμπειρία των γιατρών.
Όταν η αντικειμενική γνώση βρίσκεται στο ίδιο δοχείο με τις ψεύτικες ιατρικές ειδήσεις, είναι δύσκολο να τραβήξετε μια γραμμή μεταξύ αλήθειας και ψεύδους. Παραδόξως, ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο καθιστά τις απόψεις των ειδικών λιγότερο προσιτές από τις ιατρικές θεωρίες συνωμοσίας.
Με πάνω από το 90% του συνολικού μεριδίου αγοράς των μηχανών αναζήτησης, η Google λαμβάνει περίπου ένα δισεκατομμύριο ερωτήσεις υγείας κάθε μέρα. Κάθε λεπτό ο Dr Google απαντά σε 70.000 ερωτήσεις. Κανένας οργανισμός υγείας στον κόσμο δεν εξυπηρετεί τόσους πολλούς ασθενείς. Παρόλα αυτά, η επίδρασή του στην υγεία των ασθενών δεν έχει διερευνηθεί ποτέ. Μπορούμε μόνο να μαντέψουμε την κλίμακα των δυσμενών επιπτώσεων, καθώς και το κόστος, όταν οι αποφάσεις που σχετίζονται με την υγεία βασίζονται σε αναζητήσεις στο Google.
Το πρόβλημα προχωρά πολύ περισσότερο από τον απλό έλεγχο των συμπτωμάτων στο διαδίκτυο. Τα ιατρικά ψέματα διαδίδονται γρήγορα στο Διαδίκτυο: ασθενείς με υψηλό κίνδυνο καρδιακής νόσου μπορεί να ανακαλύψουν ότι οι στατίνες είναι επιβλαβείς για την υγεία τους, οι γονείς που αναζητούν εμβόλια έρχονται αντιμέτωποι με ψέματα σχετικά με το πόσο απειλητικά είναι για τη ζωή των παιδιών. Διαφημίσεις για σούπερ δίαιτες, θαυματουργά βότανα ή άγνωστες εναλλακτικές θεραπείες παίζουν με τα συναισθήματά μας, προσπαθώντας να δυσφημήσουν ιατρικά δεδομένα. Οι γιατροί συνεχίζουν να προειδοποιούν να μην αναζητούν απαντήσεις στο Διαδίκτυο, αλλά ψευδείς θεωρίες που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη εξακολουθούν να διαδίδονται.
Το AI φέρνει φώτιση
Το βράδυ που επέτρεψα στον εαυτό μου να παραπλανηθεί με δίδαξε πολλά. Για να είμαστε σαφείς, δεν υπάρχει τίποτα κακό με την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με θέματα που σχετίζονται με την υγεία στο διαδίκτυο. Αντίθετα, το Διαδίκτυο έχει εκδημοκρατίσει την πρόσβαση στις πληροφορίες. Οι ασθενείς ενδυναμώνονται και μοιράζονται την ευθύνη για τη δική τους υγεία με τους γιατρούς τους. Οι παγκόσμιες ελλείψεις ιατρικού προσωπικού απαιτούν μεγαλύτερη δέσμευση από την κοινωνία. Το Διαδίκτυο είναι επίσης μια τεράστια βιβλιοθήκη με χρήσιμες πληροφορίες. Αλλά αν με ρωτούσατε γιατί το Google είναι κακό για εσάς από άποψη υγείας, θα έλεγα ότι η ιατρική είναι επιστήμη, όχι εικασίες. Εν τω μεταξύ, οι αλγόριθμοι της Google δεν ευνοούν τα επιστημονικά στοιχεία.
Ευτυχώς, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, τα πράγματα αλλάζουν προς όφελος των ασθενών. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μελετούν εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες σε ιατρικά βιβλία και αποτελέσματα ερευνών για να δώσουν ακριβείς απαντήσεις. Για παράδειγμα, οι «ελεγκτές συμπτωμάτων» μπορούν στη συνέχεια να παρέχουν μια αξιόπιστη αξιολόγηση της υγείας. Αυτές οι λύσεις που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη επικεντρώνονται αποκλειστικά στην ιατρική που βασίζεται σε στοιχεία. Αντί να εισάγουν μια φράση σε μια μηχανή αναζήτησης, οι ασθενείς περιγράφουν τα συμπτώματά τους και απαντούν σε ερωτήσεις που σχετίζονται με το σύνδρομο. Η αξιολόγηση της υγείας περιλαμβάνει πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων, επιλογές για το τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια και προτεινόμενες εργαστηριακές εξετάσεις. Φυσικά, οι ελεγκτές συμπτωμάτων αξιολογούν την κατάσταση της υγείας του ασθενούς με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται, δεν μπορούν να δουν, να ακούσουν, να αγγίξουν ή να εξετάσουν τον χρήστη.
Ωστόσο, οι έλεγχοι συμπτωμάτων έχουν ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα έναντι των μηχανών αναζήτησης. Δημιουργούνται σε συνεργασία με γιατρούς και είναι εξοπλισμένα με επιστημονικές γνώσεις – τις ίδιες που αποκτούν και οι φοιτητές ιατρικής. Απορροφούν δεδομένα από αξιόπιστες πηγές και η μηχανική εκμάθηση εγγυάται συνεχή βελτίωση. Προσφέρουν την καλύτερη δυνατή βοήθεια μέσω AI στο διαδίκτυο για την καθοδήγηση ασθενών. Η ανάπτυξη σε αυτόν τον τομέα είναι ραγδαία. Σήμερα, τα εθνικά συστήματα υγείας και οι ασφαλιστές υγείας τα χρησιμοποιούν για να βοηθήσουν τους ασθενείς να περιηγηθούν στη δική τους υγεία ή να βρουν τον κατάλληλο γιατρό, να διανείμουν υπηρεσίες υγείας στο διαδίκτυο και να κάνουν γρήγορες αξιολογήσεις υγείας. Ο στόχος είναι δύσκολος, αλλά αξίζει τον κόπο: να τραβήξουμε τους ασθενείς από το χάος της πληροφορίας και να ενισχύσουμε τον ψηφιακό αλφαβητισμό για την υγεία, και επομένως την ικανότητα πλοήγησης στις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο για τη διαχείριση της υγείας του ατόμου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Εάν οι άνθρωποι έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να βρουν, να ταξινομήσουν και να χρησιμοποιήσουν πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία, μπορούν να προστατευτούν από την παραπληροφόρηση.
Καμία διαδικτυακή αξιολόγηση υγείας δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη διαβούλευση με έναν γιατρό. Αλλά μερικές φορές θέλετε να μάθετε τι συμβαίνει το συντομότερο δυνατό, πριν να είναι διαθέσιμο το ραντεβού με έναν γιατρό. Σε αυτήν την περίπτωση, θυμηθείτε να πλοηγηθείτε με σύνεση στις συμβουλές που θα βρείτε στο διαδίκτυο. Διαφορετικά, θα πέσετε σε μια θάλασσα τυχαίων πληροφοριών και διαγνώσεων.
Γεια σου φίλη! Είμαι η Μάρθα Κατσαρού με τάση να εκφράζομαι μέσα από τη μαγεία της γραφής. Το ακαδημαϊκό μου ταξίδι με πήγε από τον κόσμο της Διοίκησης Επιχειρήσεων στη Σχολή Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου απέκτησα το μεταπτυχιακό μου στη Δημοσιογραφία και τα Νέα Μέσα. Από τα πρώτα μου χρόνια, ανακάλυψα ότι η αληθινή μου φωνή αντηχεί πιο εύγλωττα στον γραπτό λόγο παρά στον προφορικό. Γι’ αυτό έκανα το άλμα και από τους αριθμούς βρέθηκα να «μπλέκομαι» με τα γράμματα, για να επικεντρωθώ στο πάθος μου για το lifestyle. Μόδα, ομορφιά, διακόσμηση ήταν τα θέματα που πάντα με γοήτευαν ως αναγνώστρια. Πλέον, οπλισμένη με όρεξη, ταξιδεύω με τις δικές μου ιδέες, ανησυχίες και σκέψεις που μοιράζομαι μαζί σου. Θα γίνεις συνταξιδιώτης μου;