Οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να αναζητούν εξηγήσεις για τη συμπεριφορά των άλλων. ;Έτσι, συχνά βασιζόμαστε σε γνωστικές συντομεύσεις ή ευρετικές μεθόδους για να απλοποιήσουμε τις κρίσεις μας.
Ένα κοινό ευρετικό είναι το θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης (FAE), το οποίο αναφέρεται στην κλίση μας να δίνουμε υπερβολική έμφαση σε παράγοντες διάθεσης (όπως χαρακτηριστικά της προσωπικότητας) και να υποτιμούμε τους περιστασιακούς παράγοντες όταν εξηγούμε τη συμπεριφορά των άλλων. Ενώ η FAE μπορεί να μας σώσει τη γνωστική προσπάθεια, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παρερμηνείες των ενεργειών και των κινήτρων των ανθρώπων, επηρεάζοντας τις σχέσεις μας και τη λήψη αποφάσεων.
Έρευνα για την FAE
Μία από τις πρώτες και πιο σημαντικές μελέτες στον τομέα διεξήχθη από τους Τζόουνς και Χάρις το 1967. Στη μελέτη τους, οι συμμετέχοντες διάβασαν δοκίμια γραμμένα από άλλους που είτε υποστήριζαν είτε αντιτάχθηκαν στο κουβανικό καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο.
Οι συγγραφείς χειραγωγούσαν τις συνθήκες υπό τις οποίες γράφτηκαν τα δοκίμια, είτε κατά επιλογή είτε κατόπιν ανάθεσης. Οι συμμετέχοντες, ωστόσο, απέδωσαν τις απόψεις των δοκιμιολόγων στις προσωπικές τους πεποιθήσεις, ανεξάρτητα από τον περιορισμό της κατάστασης. Αυτή η μελέτη έδειξε την εμμονή των καταλογισμών διάθεσης, ακόμη και όταν οι περιστασιακοί παράγοντες παρέχονταν ρητά.
Σε μια άλλη κλασική μελέτη, οι Ross, Amabile και Steinmetz ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να συμμετάσχουν σε ένα παιχνίδι κουίζ όπου το ένα άτομο ενεργούσε ως ο ερωτών και το άλλο ως ο διαγωνιζόμενος. Παρά το γεγονός ότι γνώριζαν ότι οι ερωτώντες είχαν ένα αθέμιτο πλεονέκτημα, οι παρατηρητές εξακολουθούσαν να αξιολογούν τους ερωτώντες ως πιο ενημερωμένους από τους διαγωνιζόμενους. Αυτό το εύρημα υποστήριξε περαιτέρω την παρουσία μιας προκατάληψης στην κοινωνική αντίληψη.
Η έρευνα της FAE έχει παράσχει σημαντικές γνώσεις για το πώς τα άτομα αποδίδουν τη συμπεριφορά σε παράγοντες διάθεσης ή κατάστασης. Οι πρώτες μελέτες κατέδειξαν την επικράτηση της FAE στην κοινωνική αντίληψη, καταδεικνύοντας την τάση να υπερτονίζονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενώ υποτιμώνται οι επιρροές της κατάστασης. Μεταγενέστερη έρευνα διερεύνησε διαπολιτισμικές διαφορές, αποκαλύπτοντας ότι οι κολεκτιβιστικές κουλτούρες, όπως οι κοινωνίες της Ανατολικής Ασίας, είναι λιγότερο επιρρεπείς στην FAE σε σύγκριση με τους ατομικιστικούς δυτικούς πολιτισμούς.
Διαπροσωπικές σχέσεις
Η FAE μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, οδηγώντας συχνά σε προκατειλημμένες αντιλήψεις για τους άλλους. Όταν παρατηρούμε τις πράξεις κάποιου, είμαστε επιρρεπείς να αποδώσουμε τη συμπεριφορά του στην προσωπικότητα ή τον χαρακτήρα του αντί να λάβουμε υπόψη τους περιστασιακούς παράγοντες που τον επηρεάζουν.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι ένας φίλος αργεί σε μια συνάντηση. Σε αυτήν την περίπτωση, θα μπορούσαμε γρήγορα να υποθέσουμε ότι είναι ανεύθυνοι ή απρόσεκτοι αντί να λάβουμε υπόψη εξωτερικούς παράγοντες όπως η κυκλοφορία ή μια οικογενειακή έκτακτη ανάγκη.
Αυτή η μεροληψία μπορεί να επιβαρύνει τις σχέσεις μας προωθώντας επιβλαβή στερεότυπα, ενθαρρύνοντας παρεξηγήσεις και μειώνοντας την ενσυναίσθηση. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι λανθασμένες αντιλήψεις μπορεί να οδηγήσουν σε δυσαρέσκεια και συγκρούσεις, διαβρώνοντας τα θεμέλια της εμπιστοσύνης και της καλής θέλησης που είναι απαραίτητα για υγιείς σχέσεις.
Διαδικασία λήψης αποφάσεων
Η FAE μπορεί επίσης να επηρεάσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Δίνοντας υπερβολική έμφαση σε παράγοντες διάθεσης στις κρίσεις μας, κινδυνεύουμε να παραβλέψουμε κρίσιμες πληροφορίες που μπορεί να είναι κρίσιμες για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων.
Στο χώρο εργασίας, για παράδειγμα, οι διευθυντές μπορεί να αποδίδουν την κακή απόδοση ενός υπαλλήλου σε τεμπελιά ή ανικανότητα αντί να λαμβάνουν υπόψη εξωτερικούς παράγοντες όπως η ανεπαρκής εκπαίδευση, η έλλειψη πόρων ή οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Αυτή η πεποίθηση μπορεί να οδηγήσει σε αναποτελεσματικές παρεμβάσεις, σπατάλη πόρων και απογοητευμένο εργατικό δυναμικό.
Στην προσωπική μας ζωή, η FAE μπορεί να οδηγήσει σε κακή λήψη αποφάσεων αναγκάζοντάς μας να παραβλέψουμε σημαντικούς περιστασιακούς παράγοντες που διαφορετικά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις επιλογές μας. Για παράδειγμα, μπορεί να κατηγορούμε τους εαυτούς μας για την αποτυχία επίτευξης ενός στόχου, αποδίδοντας την αποτυχία σε έλλειψη δύναμης ή ικανότητας αντί να αναγνωρίζουμε ότι εξωτερικοί παράγοντες, όπως περιορισμένοι πόροι, απρόβλεπτα εμπόδια ή ανταγωνιστικές προτεραιότητες, έπαιξαν σημαντικό ρόλο.
Πηγή: Phycology Today
Γεια σου φίλη! Είμαι η Μάρθα Κατσαρού με τάση να εκφράζομαι μέσα από τη μαγεία της γραφής. Το ακαδημαϊκό μου ταξίδι με πήγε από τον κόσμο της Διοίκησης Επιχειρήσεων στη Σχολή Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου απέκτησα το μεταπτυχιακό μου στη Δημοσιογραφία και τα Νέα Μέσα. Από τα πρώτα μου χρόνια, ανακάλυψα ότι η αληθινή μου φωνή αντηχεί πιο εύγλωττα στον γραπτό λόγο παρά στον προφορικό. Γι’ αυτό έκανα το άλμα και από τους αριθμούς βρέθηκα να «μπλέκομαι» με τα γράμματα, για να επικεντρωθώ στο πάθος μου για το lifestyle. Μόδα, ομορφιά, διακόσμηση ήταν τα θέματα που πάντα με γοήτευαν ως αναγνώστρια. Πλέον, οπλισμένη με όρεξη, ταξιδεύω με τις δικές μου ιδέες, ανησυχίες και σκέψεις που μοιράζομαι μαζί σου. Θα γίνεις συνταξιδιώτης μου;